مبانی حضرت آیت الله سیستانی (دام ظلّه) در خصوص رؤيت هلال:

سلام عليكم ورحمة الله وبرکاته.
الحمد لله ربّ العالمين.

مؤمنان گرامی: تقبل الله اعمالکم.

با توجه به نزدیک شدن ایام استهلال ماه مبارک شوال و اختلافاتی که هر ساله بین مؤمنین (ایّدهم الله تعالى) پیش میآید نکاتی را در خصوص مبانی حضرت آقای سیستانی (مد ظلّه) عرض خواهم کرد.

امید است که مورد استفاده همه بزرگواران واقع شود.

۱⃣):حضرت آیت الله (حفظه الله) رؤيت هلال با چشم مسلح را معتبر نمیدانند.

همچنین اگر شخصی با تلسکوپ و دستگاه های جدید هلال را مشاهده کند از نظر ایشان این هلال اعتبار و حجّت شرعی ندارد.
بلکه نظر ایشان این است که هلال باید با چشم معمولی و مجرّد از تلسکوپ دیده شود.

این مبنایی ست که ایشان در:
رسالۀ جامع فارسی و همچنین کتاب اسألة حول رؤية الهلال مع أجوبتها وفقاً لما أفاده السيد السيستاني (دام ظلّه) ، آورده اند که مخلص کلام این است:

رؤيتی شرعاً معتبر است که أدّلۀ شرعیّه بر آن صحّه گذاشته باشد و آن همان رؤیت متعارف بین مردم است.

همانطور که معظّم له به روایتی در این خصوص استشهاد میکنند که از امام باقر (عليه السلام) روایت شده:

اگر هلال را مشاهده کردید آن موقع روزه بگیرید و همچنین بهنگام مشاهده آن افطار کنید-عید را اعلام کنید-و این امر با نظر شخصی و گمان زدن نیست بلکه مبتنی بر رؤيت است.
(تهذیب الأحکام:۴/۱۵۶)

🔶نکته(۱):

اگر ابتدا محل هلال توسط دستگاه مشخص شود سپس با چشم معمولی ببینند اشکالی ندارد.
🔶نکته(۲):

اگر برای مکلّف علم یا اطمینان هرچند از طریق تجربه بسیار و ممارست حاصل شود که مثلاً هلال در حجم فلانی است و ارتفاع آن فلان درجه است ولی بسبب ابرها و دیگر عوارض طبیعی قابل مشاهده نیست ملزم به عمل به همان علم و اطمینان است.

۲⃣):معظّم له مشاهده در شهری را برای شهرهای دیگر حجت نمیدانند مگر آنکه رؤيت در آن شهر ملازم با رؤيت هلال در شهری دیگر باشد ولیکن بسبب ابر یا گرد و غبار زیاد قابل مشاهده در آن شهر نباشد.
مثلاً:
اگر هلال ماه در آفریقا رؤيت شد ولی در عراق با چشم معمولی مشاهده نشد این رؤيت هیچ شرعیّتی برای اهل عراق و ایران ندارد.
هرچند که آن رؤيت با چشم معمولی بوده باشد.
۳⃣):شهادات وإخبار فلکیان:

معظّم له نسبت به إخبار فلکیان تفصیلی قائل هستند که:
ألف): یک سری شهادات واخباری هستند که از هرگونه اشکال خالی هستند.

مثلاً:

اگر آقایان فلکی شهادت دادند که هلال هنوز متولد نشده است و یا هنوز از محل خود خارج نشده و یا اینکه هلال دارای فلان عمر است اینها همه معتبر هستند چنانکه حجیّت شرعی نیر دارند.

پس اگر کسی به رؤيت هلال شهادت دهد و گوید که با چشم معمولی هلال را مشاهده کردم در حالیکه که آقایان فلکی گفتند که هنوز هلال از محل خود خارج نشده ، شهادت آن فرد فاقد اعتبار خواهد بود.

ب): من جمله شهادات و اخباری که نزد مرجع عالیقدر معتبر است این است که به غیر ممکن بودن مشاهده هلال ماه در صورتی که ارتفاع هلال بیش از ۵ درجه باشد شهادت دهند ، که قطعاً در آن صورت مشاهده هلال هیچ حجیّت و اعتباری ندارد.

و حضرت آقای سیستانی این مبنی را ضمن جواب بر استفتائی مرقوم کردند.

🗓تاریخ استفتاء:

روز ۲ از ماه مبارک شوال سال ۱۴۳۱ هجری قمری.

ج): من جمله اخبار معتبر نزد معظّم له این است که هلال هنوز متولد نشده است.

د): من جمله شهادات معتبر این است که رؤيت هلال با چشم مسلح و با وسیله غیر ممکن است.

که اگر هلال با چشم مسلح قابل مشاهده نباشد بطریق اولی با چشم مجرّد و معمولی مشاهده پذیر نیست.
🔶نکته:

معظّم له ادعای کسی که مدعای او مشاهده هلال بوده در حالیکه هلال بسیار بلند بوده و قابل دیدن با چشم معمولی و متعارف نبوده ، را معتبر نمیداند.

۴⃣):معارضه حکمیه:

معظّم له در خصوص هلال ماه و رؤيت آن معارضه حکمیه را حجّت میدانند.

مثلاً:

اگر صد نفر برای استهلال خارج شوند و گفتند که ما هلال را دیدیم و در مقابل پنج یا شش نفر که معرفت و شناخت کامل نسبت به خروج هلال دارند – به شرط اینکه شرایط جوی هر دو مدعا یکی باشد – و گفتند که ما هلال را مشاهده نکردیم در این هنگام شهادت آن گروه اول اعتبار خودرا از دست میدهد و این ملاکیست که ایشان از آن بعنوان :((معارضه حکمیّه)) تعبیر میکنند.

📌:و بدیهی ست کسی که مبانی ایشان را نداند از همان گروه اول تبعیت میکند و میگوید که شهادت این افراد چون کثرت هم دارند کافی ست.
پس لازم است مبنای معظم را بطور دقیق بدانیم و آن:

تعارض حکمی در شهادات مثبت و شهادات منفی ثابت است.

کما اینکه معظّم له این مبنی را از روایت صحیح امام صادق (علیه السلام) اتخاذ کرده اند که حضرت (علیه السلام) فرمودند:
((اگر یک نفر آن-هلال-را ببینند صد نفر دیگر نیز میبینند و اگر صد نفر ببینند بالتبع هزار نفر میبینند)).

لذا مؤمنین محترم(ایدهم الله تعالى) پیرو مبانی مرجع خود باشند و به اقاویل فاسده ای که فاقد هرگونه اعتبار شرعی ست گوش فرا ندهند.

والله تعالى العالم.

✍: نوشتۀ الأقل:

ماهر    فرحانی    صیمری
۲۲/رمضان المبارك/۱۴۳۷
       قم مقدّسة